Categorie: Nieuws

Een nieuwe ondernemingsvorm in Nederland op de kaart zetten, waarbij niet winst en aandeelhouders het belangrijkst zijn, maar de missie van het bedrijf en haar maatschappelijke rol. “Dat kan helemaal niet met z’n vijven”, volgens Gijsbert Koren, oprichter van We Are Stewards. Toch is dit wat hij met z’n team probeert te doen. 

Goeie Grutten – die de organisatie met een donatie helpt – ging in gesprek met Gijsbert.  

Jij probeert met We Are Stewards een groot probleem op te lossen. Vertel eens.

“De afgelopen 40 jaar groeide het idee dat de aandeelhouder de belangrijkste stakeholder van een bedrijf is. De aandeelhouder zorgt zogenaamd voor welvaart en houdt de ondernemer scherp. Maar we zien steeds vaker dat dit op gespannen voet staat met zaken als mensenrechten, goed werkgeverschap, het milieu en lokaal geworteld zijn.  

Tegelijkertijd willen steeds meer ondernemers hun positie gebruiken om iets goeds te doen. Andere stakeholders dienen dan alleen de aandeelhouders. Denk aan de gemeenschap, werknemers, de natuur. Bij gratie van de aandeelhouders gaat dit soms goed, maar wanneer aandeelhouders vooral oog hebben voor winstmaximalisatie niet.”

En de oplossing hiervoor is een nieuwe ondernemingsvorm? 

Ja, steward ownership biedt een alternatief voor het aandeelhoudersmodel. Een model waarin niet de aandeelhouder centraal staat, maar de missie van een bedrijf, haar maatschappelijke rol en de continuïteit van de onderneming. 

Je richtte We Are Stewards op om steward ownership op de kaart te zetten. Wat doet We Are Stewards precies?

We hebben vier pijlers. Ten eerste helpen we ondernemers die iets met steward ownership willen. We verstrekken informatie, organiseren workshops en presentaties en geven één-op-één advies. Ten tweede werken we aan tools om steward ownership aantrekkelijker te maken voor ondernemers. En ten derde werken we aan de zichtbaarheid van steward ownership, bijvoorbeeld door succesverhalen van ondernemers te delen. 

We Are Stewards probeert tot slot een ecosysteem te creëren dat steward ownership mogelijk maakt. Als je hier als ondernemer mee aan de slag wil, dan moet je notaris, accountant en advocaat je kunnen helpen. 

Hoe kwam je op het idee voor We Are Stewards? Was er een directe aanleiding?

Ik hielp één van Nederlands bekendste sociale ondernemingen in 2018 met een investeringsronde. Ze wilden na die investeringsronde de transitie naar steward ownership maken. Ze zochten dus nieuwe investeerders die dit zagen zitten, maar ze moesten ook bestaande investeerders overtuigen. Dat lukte niet. Een meerderheid van de bestaande investeerders zei nee. 

Dat opende mijn ogen. Je kunt wel allerlei maatschappelijke doelen hebben als ondernemer, maar het belang van aandeelhouders is vaak anders. 

Toen ik dit zag, kon ik niet meer wegkijken en ben ik We Are Stewards gestart. 

Kun je een voorbeeld noemen van een bedrijf dat steward ownership toepast?

Camping Zeeburg in Amsterdam heeft onlangs voor steward-ownership gekozen. Directeur en eigenaar Toon heeft de camping dertig jaar lang op eigenzinnige manier gerund. Zijn kinderen willen de camping niet overnemen en de potentiële kopers – veelal ketens en grote investeerders – stonden al op de stoep. Toon zag het al voor zich: dan herken ik mijn camping over een jaar niet meer. Dan blijft er niks over van de authenticiteit en van de missie: bijdragen aan goede doelen als kansengelijkheid en duurzaamheid. 

Dus richtte hij een beheerstichting op en verkocht de camping daaraan. 

Dit is een voorbeeld van een gevestigd bedrijf. Maar ook nieuwe ondernemingen kunnen steward ownership toepassen. Sprinklr – een webshop voor biologische en duurzame planten – lukte het om hun bestaande investeerders voor steward ownership te enthousiasmeren. 

Ik las op je website dat je je aandelen van CrowdAboutNow – dat je zelf opzette – doneerde aan een stichting. Je brengt het dus zelf in de praktijk: bedrijfscontinuïteit boven winst. Was dat niet lastig?

Ik onderneem niet omdat ik rijk wil worden. Ik onderneem zodat ik dingen kan realiseren die ik belangrijk vind, samen met anderen. Ik onderneem vanwege die vrijheid. 

Ik verkocht ook ooit een onderneming, die vervolgens bij de koper op de plank belandde waarna er niets meer mee werd gedaan. Dat is niet waarvoor ik het doe. Investeerders vragen vaak aan ondernemers wat hun exitstrategie is. Dat vind ik grappig en cynisch tegelijk. Je start toch geen onderneming, om ermee te stoppen? Je start een onderneming omdat je een doel hebt.

Als je We Are Stewards vandaag opnieuw zou oprichten, zou je het dan anders doen?

Ja, ik zie achteraf altijd wel hoe iets beter had gekund, maar richt me meer op wat er nog voor ons ligt. Dat zit in mijn aard. Sommige mensen zouden terugkijken en tevreden zijn. Maar ik vind het woord ‘tevreden’ heel moeilijk. Tevreden ben ik als we klaar zijn. Maar er zijn nog zó veel dingen die ik met We Are Stewards wil bereiken. 

En hoe verder we komen, hoe meer vervolgacties we zien om onze missie te realiseren. Dat is soms wel lastig aan missie-gedreven ondernemen. Met elke stap die we zetten, komt er meer werk bij. 

Waar zie je nog meer kansen voor steward ownership?

Steward ownership kan een puzzelstukje zijn om de wooncrisis op te lossen. Woningen worden vaak gezien als belegging. Steward ownership biedt hiervoor een alternatief. Zo zijn er mooie initiatieven van wooncoöperaties waarbij bewoners lid zijn van de coöperatie. Als een bewoner vertrekt, kan deze er niet met de winst vandoor. Zo houd je de woning betaalbaar. Daarmee kunnen we voorkomen dat wonen over een generatie opnieuw onbetaalbaar is.

Hetzelfde geldt voor landbouw. Grond is momenteel zó duur, dat je je lening als boer alleen kunt terugbetalen met intensieve landbouw. Lenteland – waarbij ik betrokken ben – koopt grond met het idee het nooit meer te verkopen. Er komt een ondernemende boer die een salaris krijgt en in de winst kan delen. Maar de grond wordt nooit meer – met een stijgende prijs – van boer op boer verkocht. De grondwaarde boeit dus niet zoveel meer, waardoor duurzamere landbouw kan gaan renderen.

En je bent geïnteresseerd in geur, las ik op je website. Ik ben héél benieuwd.

Ja, dat is een uit de hand gelopen hobby waar ik al een paar jaar geen tijd meer voor heb helaas. Ik ben een tijdje in Grasse geweest, het centrum van de oude parfumwereld, om te leren en aan projecten te werken. Ooit wil ik de geur van geld vangen. Geld domineert ons leven. Als je mensen kunt confronteren met de geur van geld, kun je hen misschien prikkelen er op een andere manier naar te kijken. Zoiets. 

Foto: Frank Poppelaars

Eén van de eerste projecten die Stichting Goeie Grutten financierde, was een onderzoek van Wageningen Research naar waterlinzen als duurzame plantaardige eiwitbron. Eind vorig jaar rolden de onderzoeksresultaten binnen. Die verdienen de nodige aandacht, want waterlinzen zouden een sleutelrol kunnen spelen in een duurzamere en gezondere voedselvoorziening voor de wereldbevolking. Hoog tijd dus! 

Eendenkroos – ook waterlinzen genoemd – is één van de snelstgroeiende planten ter wereld. De groente – die er een beetje uitziet als lichtgekleurde minispinazie – bevat relatief veel eiwitten. Onder optimale omstandigheden kunnen met waterlinzen zes keer meer eiwitten per hectare geproduceerd worden dan met soja. 

Ook lijkt de samenstelling van aminozuren op die van dierlijke en menselijke eiwitten, waardoor het een hoogwaardige eiwitbron is. En tot slot bevat het veel vitamines, mineralen en antioxidanten. 

Een veelbelovende, duurzame groente dus, die een grote rol zou kunnen spelen in voedselzekerheid. Onder leiding van Ingrid van der Meer, onderzoeker en programmaleider bij Wageningen Plant Research, werd dit bijzondere plantje onderzocht.

Het project: goedkeuring van waterlinzen voor consumptie

Voordat een nieuwe groente voor menselijke consumptie in de EU op de markt mag worden gebracht, moet er eerst aangetoond worden dat het product veilig geteeld en geconsumeerd kan worden. Wageningen Research voerde de analyses uit voor het indienen van het Novel Food dossier bij de Europese Voedselautoriteit. Stichting Goeie Grutten financierde het laatste stukje van het onderzoek dat nog uitgevoerd moest worden voor de toelating. 

Andere doelstellingen van het project waren het ontwikkelen van gezonde en duurzame voedingsproducten op basis van waterlinzen, inzicht krijgen in de houding van consumenten ten opzichte van eendenkroos, onderzoeken hoe het product gepositioneerd kan worden én media-aandacht creëren rond deze nieuwe, duurzame plantaardige eiwitbron. 

Waarom zijn waterlinzen zo veelbelovend?

Het voeden van de groeiende wereldbevolking legt veel druk op de natuur. Er is steeds meer landbouwgrond en water nodig om iedere mond te kunnen voeden. Bovendien worden er steeds meer dierlijke eiwitten geconsumeerd, terwijl we de groeiende wereldbevolking makkelijker kunnen voeden met een plantaardig dieet. En dat is ook nog eens gezonder.

Er is daarom behoefte aan meer (keus aan) plantaardige eiwitbronnen die duurzaam geteeld kunnen worden én gezond zijn voor de mens. Eendenkroos heeft die potentie. 

Er is geen hoogwaardige landbouwgrond nodig voor het produceren van eendenkroos en het kan zowel op lokale als industriële schaal verbouwd worden. Veel verschillende plekken op de wereld zijn geschikt voor waterlinzenteelt, waaronder in steden via verticle farming.  

Bovendien kan het medium waarop de waterlinzen groeien worden voorzien van bepaalde mineralen zoals selenium, ijzer of jodium. Het plantje neemt deze mineralen op, wat mensen potentieel kan helpen in gebieden waar er een tekort aan deze mineralen is. 

De resultaten van het onderzoek

WR teelde waterlinzen in eigen kassen en bij een lokale teler in een eenvoudige kas, om aan te tonen hoe het op grote schaal geteeld kan worden. Daarnaast is er heel veel onderzoek gedaan met en aan het geteelde materiaal. Er is een aantal interessante resultaten uit het onderzoek van WR gerold. Een samenvatting:

• Verse waterlinzen lenen zich erg goed voor verpakking en bewaring in de koelkast. Bij vier tot acht graden heeft het een langere houdbaarheid dan bijvoorbeeld sla. 
• Waterlinzen zijn ook goed te gebruiken als diepvriesproduct. Dat is de conclusie na analyse van de houdbaarheid, smaak, textuur en bacteriële contaminatie bij invriezen en ontdooien. 
• Er werden kant-en-klare maaltijden gemaakt met eendenkroos, waarbij het in dezelfde gerechten spinazie verving. Vrijwilligers aten de gerechten twee weken lang elke dag beoordeelden ze net zo goed als de gerechten met spinazie.  
• Als we kijken naar de houdbaarheid, smaak, textuur en bacteriële combinatie dan zijn kant-en-klaar soepen en -stamppotten met waterlinzen vergelijkbaar met soep en stamppot met spinazie. 
• Twee chef-koks werden gevraagd verschillende gerechten te maken met waterlinzen en te letten op smaak, textuur, gelering en het gemak waarmee waterlinzen met andere smaken kan worden gecombineerd. Ook de chef-koks zijn heel erg enthousiast over eendenkroos.
• Een smaaktest met zes gerechten van de chef-koks, met 36 proefpersonen, liet zien dat deelnemers de gerechten erg waardeerden. 
• Als een vervolg op dit project werd er een Topsectoren projectvoorstel ingediend én toegekend. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit financiert dit onderzoeksproject samen met verschillende bedrijven, waarbij wordt gekeken naar produceren, toepassen en vermarkten van waterlinzen. De hele keten van teelt tot toepassing is onderdeel van het project. 

Al met al kan worden geconcludeerd dat het WR-onderzoek naar waterlinzen een succesnummer is. We verwachten – en hopen – dat waterlinzen in de toekomst een gangbare groente wordt, die kan helpen de wereld op een duurzame en gezonde manier te voeden. 

Wil je meer weten? Ingrid van der Meer maakte een video voor de Universiteit van Nederland over eendenkroos.

Dit project werd geleid door Ingrid van der Meer. Groot deel van het onderzoek werd in samenwerking met Jurriaan Mes van Wageningen Food & Biobased Research van de WUR uitgevoerd.