Eens in de zoveel tijd spreekt Goeie Grutten met een interessante pionier die met zijn of haar organisatie door onze stichting wordt gesteund. Vandaag is dat Evelyn Austin, ooit literatuurwetenschapper, nu voorvechter voor digitale rechten. Twee werelden die volgens Evelyn, directeur van Bits of Freedom, niet eens zo heel ver uit elkaar liggen.
Jij bent directeur van Bits of Freedom. Wat is jullie missie?
“Wij zetten ons in voor digitale burgerrechten. Met name voor het recht op communicatievrijheid en privacy. Deze staan allebei onder druk door digitalisering én zijn tegelijk sleutelrechten die ons helpen technologie op een veilige manier in te zetten. We richten ons vooral op de inzet van technologie door overheden en bedrijven. “
Hoe proberen jullie dat voor elkaar te krijgen?
“Door middel van beleidsbeïnvloeding, campagnes, juridische actie en het vergroten van bewustwording.
Een voorbeeld daarvan is de klacht die we indienden bij de autoriteit persoonsgegevens over de cookiebanners die je op veel websites ziet. De wet zegt dat gebruikers vrijelijk en goedgeïnformeerd toestemming moeten kunnen geven. Dat is nu vaak niet het geval. De Belgische toezichthouder gaf ons gelijk. Dit gaat grote gevolgen hebben voor de online advertentiesector, waar veel misgaat.”
Wat gaat er mis in de online advertentiesector?
“Veel websites delen jouw gegevens in een milliseconde met honderden advertentiepartijen. Voor gebruikers is het onmogelijk te begrijpen waarvoor ze gebruikt worden en wat de risico’s zijn. Je kunt dus niet goed geïnformeerd toestemming geven. Dus is de toestemming niet geldig. We hopen dat er op fundamenteel vlak iets verandert. Dat online adverteren weer wordt zoals adverteren op papier: dat je als schoenmerk advertentieruimte koopt naast een artikel over lifestyle. Dus op de inhoud in plaats van hyper-gepersonaliseerd.”
Je hebt een achtergrond in literatuur en poëzie. Waarom Bits of Freedom? Dat lijkt ver van elkaar verwijderd.
“Nou, ik zeg weleens gekscherend: er is weinig verschil tussen een literatuurwetenschapper en een jurist. Ze werken allebei in een taalkundige werkelijkheid waarin woorden ertoe doen. Alleen is de literatuurwetenschapper op zoek naar verschillende interpretaties van een tekst, terwijl de jurist zoekt naar de meest overtuigende interpretatie die past bij diens argumenten.”
Eigenlijk liggen kunst en technologie dus helemaal niet zo ver van elkaar af?
“Klopt! Kunstenaars houden zich al lang bezig met de vraag hoe technologie werkt. Ze zoeken de grenzen op van een nieuw medium – bijvoorbeeld van tv of het internet – en onderzoeken wat deze doet met de mens. Ken je die kleine animatie die je ziet als je YouTube-video aan het laden is? Die ronddraaiende cirkeltjes? Constant Dullaart heeft daar lang geleden een sculptuur van gemaakt, om zo te laten zien hoeveel invloed zo’n platform heeft op onze beeldtaal.
Veel kunstenaars zijn tegenwoordig bezig met wat er online met onze privacy gebeurt. Met onze data die vrijelijk rondstroomt.
Zo zie je maar. De thema’s waar Bits of Freedom zich mee bezighoudt, daar houden kunstenaars zich ook mee bezig.”
En wat betekent de connectie tussen kunst en technologie voor jou persoonlijk?
“De wetgever loopt altijd een beetje achter. Technologie wordt ontwikkeld en daarna wordt er bedacht hoe deze gereguleerd moet worden. Om dat goed te kunnen doen, moet je goed begrijpen en kunnen uitleggen wat de impact van een bepaalde technologie kan zijn. Dat vereist creatief denkwerk. Een skill van vroeger die ik nu nog steeds inzet. Verhalen zijn belangrijk bij het creëren van bewustwording over complexe onderwerpen.”
Jullie geven jaarlijks de Big Brother Award uit aan de grootste schenders van digitale rechten. Vertel eens!
“De award geeft op een ludieke manier aandacht aan digitale rechten. Opvallend genoeg wint de overheid vaak. Zo kreeg de Minister van Justitie en Veiligheid een paar jaar geleden de oeuvreprijs, omdat het ministerie nogal vaak met schandalen te maken heeft. Denk aan de terreurlijsten waar veel mensen onterecht op staan. Grapperhaus heeft die – heel sympathiek – persoonlijk in ontvangst genomen en daarbij het belang van organisaties als de onze, die de overheid scherp houden, onderstreept.
Ook de Belastingdienst is veelpleger. Zij hebben een paar jaar geleden openlijk aangegeven zich niet aan onze privacywetgeving te houden, terwijl we bij hen het ene na het andere dataschandaal zien. En dan hebben we het nog niet over het etnisch profileren gehad. We delen ook jaarlijks een positieve award uit aan iemand die zich inzet voor digitale rechten. Afgelopen jaar waren er vijf winnaars, waaronder Niels Westerlaken – voormalig werknemer bij het ministerie van Buitenlandse zaken – voor het aankaarten van discriminatie in het algoritme voor visumaanvragen. En expertisecentrum SPOON.”
Wat heeft Goeie Grutten voor jullie betekend?
“Goeie Grutten heeft ons twee keer gesteund. De afgelopen keer heeft jullie donatie geholpen ons voor te bereiden op de Digital Services Act, die platforms als X en Meta reguleert. De inwerkingtreding van de wet betekende een herpositionering voor ons. We bedachten hoe we wilden dat de wet gehandhaafd zou worden en hoe bewust burgers moeten zijn van deze wet.”
Hoe ziet jullie toekomst eruit?
“Met dit soort nieuwe wetten komen er meer verplichtingen voor platforms zoals X en Meta en meer rechten voor gebruikers. We willen dat er alles uit deze wetten wordt gehaald. Dat platforms zich eraan houden en dat er consequenties zijn als ze dat niet doen.
Ook willen we ervoor zorgen dat gebruikers hun rechten kennen én hen helpen hiervan gebruik te maken. Tot slot willen we de toezichthouder scherp houden en checken of het toezicht effectief is. Dat is niet vanzelfsprekend! De algemene verordening gegevensbescherming wordt allesbehalve nageleefd en de handhaving is gebrekkig.”
Asking for a friend… Ik zie dat jullie webcamcovers verkopen in jullie webshop. Is dat nodig?
“Haha goeie vraag. Ik heb er zelf wel eentje. Maar het zou natuurlijk niet moeten. Je zou op je eigen computer moeten kunnen vertrouwen. Zo’n cover geeft mensen vooral een gevoel van controle en veiligheid.”
Dat je liever telefonisch wilde praten in plaats van via een videoverbinding, heeft dat ook met controle en veiligheid te maken?
“Nee, ik probeer mijn schermtijd een beetje te reguleren.”