Auteur: Ilse Bastmeijer

Binnenkort neemt Goeie Grutten na ruim zes jaar afscheid van Jacqueline Detiger. Gelukkig was er nog ruimte voor een mooi gesprek voordat zij gaat genieten van een paar maanden avontuur en rust. Lees over het Goeie Grutten van Jacqueline en haar mooie rol bij de Stichting. Een rol die binnenkort wordt overgenomen door Eveline Maas. 

Je bent nu ruim zes jaar bestuurder bij Goeie Grutten. Hoe ziet jouw rol er precies uit?

Ik ben secretaris en werk al jaren prettig samen met mijn medebestuurders Bernd en Ilse en met onze raad van advies. En met Marieke. Inmiddels is zij directeur van de stichting, maar in de jaren dat ik met haar samenwerkte was ze projectadviseur. Ze keek inhoudelijk naar welke projecten we konden steunen. Wij beoordeelden vervolgens haar projectvoorstellen. Als bestuurder bij Goeie Grutten denk ik daarnaast na over ons beleid, onze focusgebieden en de impact die we willen maken. Ook kijk ik naar de governance van de organisaties die we steunen. Zit die goed in elkaar? Zo niet, dan adviseren we ze bij het verbeteren, voordat we een donatie overmaken. 

We leven in een tijd waarin de ene crisis zich vermengt met de volgende. Het is makkelijk daar wanhopig van te worden. Jij werkt met de organisaties die hierin het verschil maken. Dit lijkt me een ontzettend hoopvolle baan.

Het is mooi dat je dat zegt. Als je de krant leest, word je inderdaad ellendig. En in mijn werk zie ik ook veel maatschappelijke uitdagingen, hoor. Ik kom in aanraking met de problemen waarvoor projecten zich inzetten. Klimaatverandering, mensensmokkel, kinderen in armoede. 

Gelukkig werk ik met filantropen die hun geld inzetten om hier iets aan te doen. Vanuit mijn onderneming Beter Geven adviseer ik filantropische families bij het doneren van geld, daar komt het eigenlijk op neer. Daarnaast zie ik zoveel fantastische initiatieven voorbijkomen en ik mag werken met gepassioneerde mensen die social enterprises oprichten, projecten starten, geweldige ideeën hebben, stichtingen opzetten, bewonersinitiatieven starten, noem maar op. 

Dat stemt inderdaad hoopvol. 

Wat zijn de mooiste projecten die je vanuit Goeie Grutten hebt gesteund? 

Eén van de eerste projecten waarbij ik betrokken was, was het onderzoek van Wageningen University naar waterlinzen. Zo’n mooi project! Ze wisten van zoiets simpels – eendenkroos dat je op slootjes ziet liggen – een eiwitrijke voedingsstof te maken en goedkeuring te krijgen voor menselijke consumptie. 

Dan is er nog een project dat me persoonlijk aan het hart gaat. Ik ben zelf imker en het gaat slecht met de bij. We steunen Arista Bee Research, dat onderzoek doet naar een bij die resistent is voor varroa-mijt die een enorme bedreiging vormt voor de bij. 

De veiligheidstrainingen van World Press Photo voor fotojournalisten vind ik ook erg belangrijk in deze tijd waarin veel journalisten en fotografen die werken in gevaarlijke gebieden worden vermoord. 

En tot slot vind ik het prachtig dat de film De Queeste, over biologische landbouw, die we mede mogelijk hebben gemaakt zoveel aandacht krijgt.

Had je al affiniteit met de thema’s waarin Goeie Grutten actief is?

Toen ik begon bij Goeie Grutten werkten we aan de thema’s eiwittransitie en energietransitie. Later kwam daar ‘democratie, media en privacy’ bij. Allemaal thema’s waarvoor ik een enorme belangstelling had, maar waar ik inhoudelijk geen expert in was. Mijn tijd bij Goeie Grutten is daarom heel leerzaam en verrijkend geweest. 

Goeie Grutten doneert niet alleen. Jullie zijn ook actief betrokken bij de organisaties die jullie steunen. Hoe ziet dat eruit?

We zijn van de ‘Funding Plus’ gedachte. We verbinden bijvoorbeeld organisaties met elkaar door ons netwerk in te zetten. Een mooi voorbeeld is het netwerk voor fondsen in de voedsel- en landbouwtransitie dat ik samen met Ilse heb opgezet. De Food Funds Gathering. 

Daarnaast geven we onze organisaties gratis toegang tot De Nieuwe Gevers. Dat is een platform voor vrijwilligers die helpen bij het ontwikkelen van een website, advies geven over fondsenwerving, enzovoorts. Dat werkt heel goed!

Tot slot kijken we ook mee naar bedrijfsstructuren van de maatschappelijke bv’s die we steunen. Hoe hebben ze hun aandeelhouderschap georganiseerd? Kunnen ze steward owned worden? Dat soort zaken. 

Ik heb toevallig onlangs Gijsbert Koren geïnterviewd, die met We Are Stewards in Nederland het steward ownership op de kaart wil zetten. Heb je hun boek al gelezen? 

Nog niet. Daar heb ik straks maanden de tijd voor! 

Wat ga je doen?

Ik ga op sabbatical. Ik werk nu dertig jaar in de filantropische sector. Dit lijkt me een mooi moment om even los te komen van werk, misschien wat te reizen en ook wat creatieve dingen te doen. Een cursus misschien. Ik vind fotografie heel leuk. Concrete ideeën heb ik nog niet, ik vind het heerlijk dat alles nog openligt. 

Vanaf oktober stop ik daarom bij Goeie Grutten. Dat betekent dat mijn functie wordt overgenomen. 

Als je in oktober afscheid neemt, waar kijk je dan op terug?

Ik kijk met trots terug op wat we de afgelopen jaren hebben opgebouwd. Om een paar voorbeelden te noemen: we hebben nu een projectadviseur, we treden nu veel meer naar buiten met nieuwsbrieven en sociale media, we treden vaker op in panels en op evenementen, we zijn lid geworden van de vereniging Fondsen in Nederland (FIN, red.) en hebben de FIN toetsing doorlopen én we zijn gaan werken met een geavanceerd projectdatasysteem.

We zijn in de loop der jaren een voorbeeld voor anderen geworden. Gevers, filantropen en organisaties weten ons te vinden. Dat vind ik prachtig. Ik laat een stevige, professionele stichting achter. 

Tijd om het stokje over te dragen dus. We zijn verheugd dat Eveline Maas de rol van secretaris van Jacqueline per 24 september zal overnemen. Jacqueline, geniet van je vrije tijd en op naar nieuwe avonturen en hopelijk in de toekomst meer filantropie!

Goeie Grutten draagt bij aan het voortbestaan van de honingbij. Of beter
gezegd: Goeie Grutten steunt Arista Bee Research, een project dat probeert
bijen te maken die resistent zijn voor de varroa-mijt: één van de grootste
bedreigingen voor het voortbestaan van de bij. Hoe het ervoor staat met dit
project, vertellen we je hier!

Onlangs deelde Arista Bee Research hun voortgangsrapportage met ons. Een vrij
complex verhaal, want het is een knap staaltje wetenschap wat daar plaatsvindt. In
dit artikel leggen we in het kort en in heldere taal uit wat Arista Bee Research precies
doet.

Waarom is resistentie tegen de varroa-mijt belangrijk?

Zoals je wellicht weet houdt Stichting Goeie Grutten zich bezig met het thema
voedsel. Wij zetten ons in voor een toekomstbestendig voedselsysteem. Daarin kan
de bij niet ontbreken, want zonder bijen, geen bestuiving. En zonder bestuiving zijn
er veel planten die geen vruchten, zaden en dus voedsel geven. Een derde van ons
wereldwijde voedsel is afhankelijk van dierlijke bestuiving. En daarvan wordt tot 90%
door de honingbij gedaan.

Wat houdt het onderzoek van Arista Bee Research in?

Arista Bee Research richt zich op het verbeteren van het zogenaamde VSH-gedrag
van honingbijen: het Varroa Sensitive Hygiene gedrag. Dit betekent dat bijen de
larven die besmet zijn met de varroamijt herkennen en zelf uit hun nest verwijderen.

Onderzoeker Fanny Mondet ontdekte eerder dat er bepaalde stoffen vrijkomen
wanneer varroamijten bijenlarven infecteren. Het team van Arista Bee Research test
of er middelen zijn die het VSH-gedrag van bijen stimuleren, waardoor ze beter op
deze stoffen reageren.

Wat heeft Arista Bee Research tot nu toe ontdekt?

Wanneer de honingbijen met een specifiek middeltje worden geïnjecteerd, wordt hun
VSH-gedrag versterkt en ruimen ze dus grote hoeveelheden larven op die met de
varroamijt zijn besmet. Het onderzoeksteam ontdekte zelfs dat dit al gebeurt
wanneer bijen met een injectienaald worden geprikt, zonder dat ze het oplosmiddel
injecteren!

Dit werkt vooral bij bijenvolken die uit zichzelf al een hoger VSH-gedrag hebben.

Wat hebben we hier in de praktijk aan?

Dit betekent dus dat je – door een middeltje te injecteren – kunt zien welke
bijenvolken een hoger VSH-gedrag hebben van zichzelf.

Bijenvolken met een hoge VSH-score kunnen worden geselecteerd om mee verder
te kweken. Zo kunnen langzaam bijenvolken worden gekweekt die zichzelf tegen de
varroamijt kunnen verdedigen.

En dat moet helpen de overlevingskansen van onze honingbij te vergroten! Bij-
zonder toch?

Eens in de zoveel tijd spreekt Goeie Grutten met een interessante pionier die met zijn of haar organisatie door onze stichting wordt gesteund. Vandaag is dat Evelyn Austin, ooit literatuurwetenschapper, nu voorvechter voor digitale rechten. Twee werelden die volgens Evelyn, directeur van Bits of Freedom, niet eens zo heel ver uit elkaar liggen. 

Jij bent directeur van Bits of Freedom. Wat is jullie missie?

“Wij zetten ons in voor digitale burgerrechten. Met name voor het recht op communicatievrijheid en privacy. Deze staan allebei onder druk door digitalisering én zijn tegelijk sleutelrechten die ons helpen technologie op een veilige manier in te zetten. We richten ons vooral op de inzet van technologie door overheden en bedrijven. “

Hoe proberen jullie dat voor elkaar te krijgen?

“Door middel van beleidsbeïnvloeding, campagnes, juridische actie en het vergroten van bewustwording. 

Een voorbeeld daarvan is de klacht die we indienden bij de autoriteit persoonsgegevens over de cookiebanners die je op veel websites ziet. De wet zegt dat gebruikers vrijelijk en goedgeïnformeerd toestemming moeten kunnen geven. Dat is nu vaak niet het geval. De Belgische toezichthouder gaf ons gelijk. Dit gaat grote gevolgen hebben voor de online advertentiesector, waar veel misgaat.”

Wat gaat er mis in de online advertentiesector? 

“Veel websites delen jouw gegevens in een milliseconde met honderden advertentiepartijen. Voor gebruikers is het onmogelijk te begrijpen waarvoor ze gebruikt worden en wat de risico’s zijn. Je kunt dus niet goed geïnformeerd toestemming geven. Dus is de toestemming niet geldig. We hopen dat er op fundamenteel vlak iets verandert. Dat online adverteren weer wordt zoals adverteren op papier: dat je als schoenmerk advertentieruimte koopt naast een artikel over lifestyle. Dus op de inhoud in plaats van hyper-gepersonaliseerd.”

Je hebt een achtergrond in literatuur en poëzie. Waarom Bits of Freedom? Dat lijkt ver van elkaar verwijderd. 

“Nou, ik zeg weleens gekscherend: er is weinig verschil tussen een literatuurwetenschapper en een jurist. Ze werken allebei in een taalkundige werkelijkheid waarin woorden ertoe doen. Alleen is de literatuurwetenschapper op zoek naar verschillende interpretaties van een tekst, terwijl de jurist zoekt naar de meest overtuigende interpretatie die past bij diens argumenten.”

Eigenlijk liggen kunst en technologie dus helemaal niet zo ver van elkaar af?

“Klopt! Kunstenaars houden zich al lang bezig met de vraag hoe technologie werkt. Ze zoeken de grenzen op van een nieuw medium – bijvoorbeeld van tv of het internet – en onderzoeken wat deze doet met de mens. Ken je die kleine animatie die je ziet als je YouTube-video aan het laden is? Die ronddraaiende cirkeltjes? Constant Dullaart heeft daar lang geleden een sculptuur van gemaakt, om zo te laten zien hoeveel invloed zo’n platform heeft op onze beeldtaal. 

Veel kunstenaars zijn tegenwoordig bezig met wat er online met onze privacy gebeurt. Met onze data die vrijelijk rondstroomt. 

Zo zie je maar. De thema’s waar Bits of Freedom zich mee bezighoudt, daar houden kunstenaars zich ook mee bezig.” 

En wat betekent de connectie tussen kunst en technologie voor jou persoonlijk?

“De wetgever loopt altijd een beetje achter. Technologie wordt ontwikkeld en daarna wordt er bedacht hoe deze gereguleerd moet worden. Om dat goed te kunnen doen, moet je goed begrijpen en kunnen uitleggen wat de impact van een bepaalde technologie kan zijn. Dat vereist creatief denkwerk. Een skill van vroeger die ik nu nog steeds inzet. Verhalen zijn belangrijk bij het creëren van bewustwording over complexe onderwerpen.”

Jullie geven jaarlijks de Big Brother Award uit aan de grootste schenders van digitale rechten. Vertel eens!

“De award geeft op een ludieke manier aandacht aan digitale rechten. Opvallend genoeg wint de overheid vaak. Zo kreeg de Minister van Justitie en Veiligheid een paar jaar geleden de oeuvreprijs, omdat het ministerie nogal vaak met schandalen te maken heeft. Denk aan de terreurlijsten waar veel mensen onterecht op staan. Grapperhaus heeft die – heel sympathiek – persoonlijk in ontvangst genomen en daarbij het belang van organisaties als de onze, die de overheid scherp houden, onderstreept. 

Ook de Belastingdienst is veelpleger. Zij hebben een paar jaar geleden openlijk aangegeven zich niet aan onze privacywetgeving te houden, terwijl we bij hen het ene na het andere dataschandaal zien. En dan hebben we het nog niet over het etnisch profileren gehad. We delen ook jaarlijks een positieve award uit aan iemand die zich inzet voor digitale rechten. Afgelopen jaar waren er vijf winnaars, waaronder Niels Westerlaken – voormalig werknemer bij het ministerie van Buitenlandse zaken – voor het aankaarten van discriminatie in het algoritme voor visumaanvragen. En expertisecentrum SPOON.”

Wat heeft Goeie Grutten voor jullie betekend?

“Goeie Grutten heeft ons twee keer gesteund. De afgelopen keer heeft jullie donatie geholpen ons voor te bereiden op de Digital Services Act, die platforms als X en Meta reguleert. De inwerkingtreding van de wet betekende een herpositionering voor ons. We bedachten hoe we wilden dat de wet gehandhaafd zou worden en hoe bewust burgers moeten zijn van deze wet.”

Hoe ziet jullie toekomst eruit?

“Met dit soort nieuwe wetten komen er meer verplichtingen voor platforms zoals X en Meta en meer rechten voor gebruikers. We willen dat er alles uit deze wetten wordt gehaald. Dat platforms zich eraan houden en dat er consequenties zijn als ze dat niet doen. 

Ook willen we ervoor zorgen dat gebruikers hun rechten kennen én hen helpen hiervan gebruik te maken. Tot slot willen we de toezichthouder scherp houden en checken of het toezicht effectief is. Dat is niet vanzelfsprekend! De algemene verordening gegevensbescherming wordt allesbehalve nageleefd en de handhaving is gebrekkig.”

Asking for a friend… Ik zie dat jullie webcamcovers verkopen in jullie webshop. Is dat nodig?

“Haha goeie vraag. Ik heb er zelf wel eentje. Maar het zou natuurlijk niet moeten. Je zou op je eigen computer moeten kunnen vertrouwen. Zo’n cover geeft mensen vooral een gevoel van controle en veiligheid.”

Dat je liever telefonisch wilde praten in plaats van via een videoverbinding, heeft dat ook met controle en veiligheid te maken?

“Nee, ik probeer mijn schermtijd een beetje te reguleren.”

Stichting Goeie Grutten zoekt een gedreven en enthousiaste projectmedewerker om ons team te versterken. Als jij graag impact maakt in je werk en in aanraking komt met inspirerende pioniers dan is deze opdracht wellicht iets voor jou! We zoeken iemand voor 8 uur per week, flexibel verdeeld over de week.

Over ons

Stichting Goeie Grutten is een vermogensfonds dat ondernemende stichtingen ondersteunt die werken aan een duurzame, gezonde en rechtvaardige maatschappij. Wij doneren met geld, maar ook middels inzet van kennis en expertise en het leggen van verbindingen in ons netwerk. Onze stichting is actief op drie werkterreinen: Voedsel, Energie en Democratie, Media & Privacy.

Wat ga je doen?

Als projectmedewerker ondersteun je het team bij de aanvraagprocedures en het beheer van de innovatieve projecten die wij steunen. Je bent eerste aanspreekpunt bij nieuwe aanvragers, notuleert bij onze bestuurs- en Raad van Adviesvergaderingen in Gorinchem (8 x per jaar) en bent verantwoordelijk voor een goede projectadministratie (o.a. opstellen donatieovereenkomsten) in ons managementsysteem Ifunds. Ook help je de directeur bij het inhoudelijk beoordelen van aanvragen en het schrijven van adviezen aan ons bestuur. 

Wie zoeken wij?

De collega die wij zoeken heeft aantoonbare projectadministratie ervaring en een interesse en bij voorkeur kennis van één of meerdere van onze drie werkterreinen. 

Verder heb je:

• MBO/HBO werk- en denkniveau;
• Capaciteiten om zowel zelfstandig als in teamverband te werken; 
• Pietje Precies skills: projectadministratie is bij jou in goede handen;
• Sociale vaardigheden: contact met verschillende type aanvragers gaat je goed af; 
• Een resultaatgerichte en ook flexibele werkhouding; 
• Vloeiend in Nederlands en Engels. 

Wat bieden wij?

Een boeiende functie binnen een ambitieus, betrokken en klein team met korte lijnen en waar dagelijks impact wordt gemaakt. Met ruimte voor eigen inbreng en groei. Werkplek: vanuit huis, ongeveer 8x per jaar in Gorinchem voor de vergaderingen en af en toe bij de projecten die we steunen. Wij bieden een ZZP-contract voor een jaar, uurtarief in overleg. 

Interesse?

Stuur uiterlijk 15 mei een korte motivatie en je CV naar marieke@goeie-grutten.nl

Een nieuwe ondernemingsvorm in Nederland op de kaart zetten, waarbij niet winst en aandeelhouders het belangrijkst zijn, maar de missie van het bedrijf en haar maatschappelijke rol. “Dat kan helemaal niet met z’n vijven”, volgens Gijsbert Koren, oprichter van We Are Stewards. Toch is dit wat hij met z’n team probeert te doen. 

Goeie Grutten – die de organisatie met een donatie helpt – ging in gesprek met Gijsbert.  

Jij probeert met We Are Stewards een groot probleem op te lossen. Vertel eens.

“De afgelopen 40 jaar groeide het idee dat de aandeelhouder de belangrijkste stakeholder van een bedrijf is. De aandeelhouder zorgt zogenaamd voor welvaart en houdt de ondernemer scherp. Maar we zien steeds vaker dat dit op gespannen voet staat met zaken als mensenrechten, goed werkgeverschap, het milieu en lokaal geworteld zijn.  

Tegelijkertijd willen steeds meer ondernemers hun positie gebruiken om iets goeds te doen. Andere stakeholders dienen dan alleen de aandeelhouders. Denk aan de gemeenschap, werknemers, de natuur. Bij gratie van de aandeelhouders gaat dit soms goed, maar wanneer aandeelhouders vooral oog hebben voor winstmaximalisatie niet.”

En de oplossing hiervoor is een nieuwe ondernemingsvorm? 

Ja, steward ownership biedt een alternatief voor het aandeelhoudersmodel. Een model waarin niet de aandeelhouder centraal staat, maar de missie van een bedrijf, haar maatschappelijke rol en de continuïteit van de onderneming. 

Je richtte We Are Stewards op om steward ownership op de kaart te zetten. Wat doet We Are Stewards precies?

We hebben vier pijlers. Ten eerste helpen we ondernemers die iets met steward ownership willen. We verstrekken informatie, organiseren workshops en presentaties en geven één-op-één advies. Ten tweede werken we aan tools om steward ownership aantrekkelijker te maken voor ondernemers. En ten derde werken we aan de zichtbaarheid van steward ownership, bijvoorbeeld door succesverhalen van ondernemers te delen. 

We Are Stewards probeert tot slot een ecosysteem te creëren dat steward ownership mogelijk maakt. Als je hier als ondernemer mee aan de slag wil, dan moet je notaris, accountant en advocaat je kunnen helpen. 

Hoe kwam je op het idee voor We Are Stewards? Was er een directe aanleiding?

Ik hielp één van Nederlands bekendste sociale ondernemingen in 2018 met een investeringsronde. Ze wilden na die investeringsronde de transitie naar steward ownership maken. Ze zochten dus nieuwe investeerders die dit zagen zitten, maar ze moesten ook bestaande investeerders overtuigen. Dat lukte niet. Een meerderheid van de bestaande investeerders zei nee. 

Dat opende mijn ogen. Je kunt wel allerlei maatschappelijke doelen hebben als ondernemer, maar het belang van aandeelhouders is vaak anders. 

Toen ik dit zag, kon ik niet meer wegkijken en ben ik We Are Stewards gestart. 

Kun je een voorbeeld noemen van een bedrijf dat steward ownership toepast?

Camping Zeeburg in Amsterdam heeft onlangs voor steward-ownership gekozen. Directeur en eigenaar Toon heeft de camping dertig jaar lang op eigenzinnige manier gerund. Zijn kinderen willen de camping niet overnemen en de potentiële kopers – veelal ketens en grote investeerders – stonden al op de stoep. Toon zag het al voor zich: dan herken ik mijn camping over een jaar niet meer. Dan blijft er niks over van de authenticiteit en van de missie: bijdragen aan goede doelen als kansengelijkheid en duurzaamheid. 

Dus richtte hij een beheerstichting op en verkocht de camping daaraan. 

Dit is een voorbeeld van een gevestigd bedrijf. Maar ook nieuwe ondernemingen kunnen steward ownership toepassen. Sprinklr – een webshop voor biologische en duurzame planten – lukte het om hun bestaande investeerders voor steward ownership te enthousiasmeren. 

Ik las op je website dat je je aandelen van CrowdAboutNow – dat je zelf opzette – doneerde aan een stichting. Je brengt het dus zelf in de praktijk: bedrijfscontinuïteit boven winst. Was dat niet lastig?

Ik onderneem niet omdat ik rijk wil worden. Ik onderneem zodat ik dingen kan realiseren die ik belangrijk vind, samen met anderen. Ik onderneem vanwege die vrijheid. 

Ik verkocht ook ooit een onderneming, die vervolgens bij de koper op de plank belandde waarna er niets meer mee werd gedaan. Dat is niet waarvoor ik het doe. Investeerders vragen vaak aan ondernemers wat hun exitstrategie is. Dat vind ik grappig en cynisch tegelijk. Je start toch geen onderneming, om ermee te stoppen? Je start een onderneming omdat je een doel hebt.

Als je We Are Stewards vandaag opnieuw zou oprichten, zou je het dan anders doen?

Ja, ik zie achteraf altijd wel hoe iets beter had gekund, maar richt me meer op wat er nog voor ons ligt. Dat zit in mijn aard. Sommige mensen zouden terugkijken en tevreden zijn. Maar ik vind het woord ‘tevreden’ heel moeilijk. Tevreden ben ik als we klaar zijn. Maar er zijn nog zó veel dingen die ik met We Are Stewards wil bereiken. 

En hoe verder we komen, hoe meer vervolgacties we zien om onze missie te realiseren. Dat is soms wel lastig aan missie-gedreven ondernemen. Met elke stap die we zetten, komt er meer werk bij. 

Waar zie je nog meer kansen voor steward ownership?

Steward ownership kan een puzzelstukje zijn om de wooncrisis op te lossen. Woningen worden vaak gezien als belegging. Steward ownership biedt hiervoor een alternatief. Zo zijn er mooie initiatieven van wooncoöperaties waarbij bewoners lid zijn van de coöperatie. Als een bewoner vertrekt, kan deze er niet met de winst vandoor. Zo houd je de woning betaalbaar. Daarmee kunnen we voorkomen dat wonen over een generatie opnieuw onbetaalbaar is.

Hetzelfde geldt voor landbouw. Grond is momenteel zó duur, dat je je lening als boer alleen kunt terugbetalen met intensieve landbouw. Lenteland – waarbij ik betrokken ben – koopt grond met het idee het nooit meer te verkopen. Er komt een ondernemende boer die een salaris krijgt en in de winst kan delen. Maar de grond wordt nooit meer – met een stijgende prijs – van boer op boer verkocht. De grondwaarde boeit dus niet zoveel meer, waardoor duurzamere landbouw kan gaan renderen.

En je bent geïnteresseerd in geur, las ik op je website. Ik ben héél benieuwd.

Ja, dat is een uit de hand gelopen hobby waar ik al een paar jaar geen tijd meer voor heb helaas. Ik ben een tijdje in Grasse geweest, het centrum van de oude parfumwereld, om te leren en aan projecten te werken. Ooit wil ik de geur van geld vangen. Geld domineert ons leven. Als je mensen kunt confronteren met de geur van geld, kun je hen misschien prikkelen er op een andere manier naar te kijken. Zoiets. 

Foto: Frank Poppelaars

Eén van de eerste projecten die Stichting Goeie Grutten financierde, was een onderzoek van Wageningen Research naar waterlinzen als duurzame plantaardige eiwitbron. Eind vorig jaar rolden de onderzoeksresultaten binnen. Die verdienen de nodige aandacht, want waterlinzen zouden een sleutelrol kunnen spelen in een duurzamere en gezondere voedselvoorziening voor de wereldbevolking. Hoog tijd dus! 

Eendenkroos – ook waterlinzen genoemd – is één van de snelstgroeiende planten ter wereld. De groente – die er een beetje uitziet als lichtgekleurde minispinazie – bevat relatief veel eiwitten. Onder optimale omstandigheden kunnen met waterlinzen zes keer meer eiwitten per hectare geproduceerd worden dan met soja. 

Ook lijkt de samenstelling van aminozuren op die van dierlijke en menselijke eiwitten, waardoor het een hoogwaardige eiwitbron is. En tot slot bevat het veel vitamines, mineralen en antioxidanten. 

Een veelbelovende, duurzame groente dus, die een grote rol zou kunnen spelen in voedselzekerheid. Onder leiding van Ingrid van der Meer, onderzoeker en programmaleider bij Wageningen Plant Research, werd dit bijzondere plantje onderzocht.

Het project: goedkeuring van waterlinzen voor consumptie

Voordat een nieuwe groente voor menselijke consumptie in de EU op de markt mag worden gebracht, moet er eerst aangetoond worden dat het product veilig geteeld en geconsumeerd kan worden. Wageningen Research voerde de analyses uit voor het indienen van het Novel Food dossier bij de Europese Voedselautoriteit. Stichting Goeie Grutten financierde het laatste stukje van het onderzoek dat nog uitgevoerd moest worden voor de toelating. 

Andere doelstellingen van het project waren het ontwikkelen van gezonde en duurzame voedingsproducten op basis van waterlinzen, inzicht krijgen in de houding van consumenten ten opzichte van eendenkroos, onderzoeken hoe het product gepositioneerd kan worden én media-aandacht creëren rond deze nieuwe, duurzame plantaardige eiwitbron. 

Waarom zijn waterlinzen zo veelbelovend?

Het voeden van de groeiende wereldbevolking legt veel druk op de natuur. Er is steeds meer landbouwgrond en water nodig om iedere mond te kunnen voeden. Bovendien worden er steeds meer dierlijke eiwitten geconsumeerd, terwijl we de groeiende wereldbevolking makkelijker kunnen voeden met een plantaardig dieet. En dat is ook nog eens gezonder.

Er is daarom behoefte aan meer (keus aan) plantaardige eiwitbronnen die duurzaam geteeld kunnen worden én gezond zijn voor de mens. Eendenkroos heeft die potentie. 

Er is geen hoogwaardige landbouwgrond nodig voor het produceren van eendenkroos en het kan zowel op lokale als industriële schaal verbouwd worden. Veel verschillende plekken op de wereld zijn geschikt voor waterlinzenteelt, waaronder in steden via verticle farming.  

Bovendien kan het medium waarop de waterlinzen groeien worden voorzien van bepaalde mineralen zoals selenium, ijzer of jodium. Het plantje neemt deze mineralen op, wat mensen potentieel kan helpen in gebieden waar er een tekort aan deze mineralen is. 

De resultaten van het onderzoek

WR teelde waterlinzen in eigen kassen en bij een lokale teler in een eenvoudige kas, om aan te tonen hoe het op grote schaal geteeld kan worden. Daarnaast is er heel veel onderzoek gedaan met en aan het geteelde materiaal. Er is een aantal interessante resultaten uit het onderzoek van WR gerold. Een samenvatting:

• Verse waterlinzen lenen zich erg goed voor verpakking en bewaring in de koelkast. Bij vier tot acht graden heeft het een langere houdbaarheid dan bijvoorbeeld sla. 
• Waterlinzen zijn ook goed te gebruiken als diepvriesproduct. Dat is de conclusie na analyse van de houdbaarheid, smaak, textuur en bacteriële contaminatie bij invriezen en ontdooien. 
• Er werden kant-en-klare maaltijden gemaakt met eendenkroos, waarbij het in dezelfde gerechten spinazie verving. Vrijwilligers aten de gerechten twee weken lang elke dag beoordeelden ze net zo goed als de gerechten met spinazie.  
• Als we kijken naar de houdbaarheid, smaak, textuur en bacteriële combinatie dan zijn kant-en-klaar soepen en -stamppotten met waterlinzen vergelijkbaar met soep en stamppot met spinazie. 
• Twee chef-koks werden gevraagd verschillende gerechten te maken met waterlinzen en te letten op smaak, textuur, gelering en het gemak waarmee waterlinzen met andere smaken kan worden gecombineerd. Ook de chef-koks zijn heel erg enthousiast over eendenkroos.
• Een smaaktest met zes gerechten van de chef-koks, met 36 proefpersonen, liet zien dat deelnemers de gerechten erg waardeerden. 
• Als een vervolg op dit project werd er een Topsectoren projectvoorstel ingediend én toegekend. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit financiert dit onderzoeksproject samen met verschillende bedrijven, waarbij wordt gekeken naar produceren, toepassen en vermarkten van waterlinzen. De hele keten van teelt tot toepassing is onderdeel van het project. 

Al met al kan worden geconcludeerd dat het WR-onderzoek naar waterlinzen een succesnummer is. We verwachten – en hopen – dat waterlinzen in de toekomst een gangbare groente wordt, die kan helpen de wereld op een duurzame en gezonde manier te voeden. 

Wil je meer weten? Ingrid van der Meer maakte een video voor de Universiteit van Nederland over eendenkroos.

Dit project werd geleid door Ingrid van der Meer. Groot deel van het onderzoek werd in samenwerking met Jurriaan Mes van Wageningen Food & Biobased Research van de WUR uitgevoerd.